درس 1
نظم و نثر – نوشتۀ زبانی و نوشتۀ ادبی
نظم و نثر: نوشته‌ای کـه به شعر باشد ، جمله زبانی نظم نامـیده مـی شود و نوشتۀ غیر شعر را نثر مـی‌نامند.
نوشتۀ زبانی: هرگاه بخواهیم فقط مقصود خود را بیـان کنیم ، شیوۀ بیـان ما زبانی هست ؛ مثال : جمله زبانی خورشید در صبح طلوع مـی کند. جمله زبانی
نوشتۀ ادبی: هرگاه بخواهیم مفصود خود را زیباتر و تأثیر گذارتر بیـان کنیم ، شیوۀ بیـان ما ادبی هست ؛ مثال : صبحگاهان خورشید بـه جهرۀ شـهر لبخند مـی زند .
درس2
ارکان تشبیـه
تشبیـه آن هست که چیزی را از لحاظ داشتن صفتی بـه چیز دیگری مانند کنیم . جمله زبانی هر تشبیـه چهار رکن دارد ، رکن اوّل) مشبّه )کلمـه ای هست که آن را تشبیـه مـی کنیم . رکن دوم(مشبّه‌به) کلمـه ای هست که رکن اوّل را بـه آن تشبیـه مـی کنیم . رکن سوم(وجه شبه) شباهت رکن اوّل ودوم هست ومعمولاً حذف مـی شود.رکن .چهارم(ادات تشبیـه) کلماتی هست که تشبیـه را برقرار مـی سازد ( مانندِ ، مثلِ ، چون ، هم چون ، بـه سانِ و. . . )گاهی رکن چهارم هم حذف مـی شود.
؛ مثال:
علی(ع) در شجاعت مانند شیر بود . ← تشبیـه کامل
1 3 4 2
علی(ع) مانند شیر بود. ← تشبیـه بدون رکن سوم
1 4 2
علی (ع) شیری در شجاعت بود . ← تشبیـه بدون رکن چهارم
1 2 3
علی(ع) شیر بود. ← تشبیـه بدون رکن سوم و چهارم
1 2
توضیح : یـافتن تشبیـه و رکن های آن لازم هست نـه تعریف ها .
درس 3
واج آرایی ( نغمۀ حروف)
گاهی شاعر یـا نویسنده حرفی را درون یک بیت یـا عبارت ، چند بار تکرار مـی کند و این تکرار باعث زیباتر شدن شعر یـا عبارت مـی شود ؛ مانند:
تکرار «ف» و «ر» درون این عبارت :
کشور ما همواره سرزمـین سپند فرّ و فروغ و فرزانگی و فرهیختگی بوده هست .
و یـا تکرار «خ » درون این بیت سعدی:
خیـال خال تو با خود بـه خاک خواهم برد که که تا ز خال تو خاکم شود عبیرآمـیز
درس 4
فعل – اسم – نقش ها
تعریف فعل : فعل بخشی از جمله هست که درون بارۀ انجام یک عمل ، انجام یک رویداد ، یـا ایجاد یک حالت ، بـه ما اطّلاعاتی مـی دهد.
فعل اصلی ترین بخش جمله هست و معمولاً درون پایـان جمله مـی آید.
تعریف اسم : اسم کلمـه ای هست که به منظور نامـیدنی یـا چیزی بـه کار مـی رود ؛ مانند : فرهاد ، اسب ، سیب ، داستان ، فروشنده و . . .
اسم مـی تواند درون جمله نقش نـهادی ، مفعولی یـا متمّمـی داشته باشد ولی فعل فقط نقش فعلی دارد .
درس6
ادبیّات اندرزی یـا تعلیمـی
ادبیّات تعلیمـی بـه نوشته هایی گفته مـی شود کـه گوینده درون آن ها ، با بیـان حتما ها و نباید ها ، راه بهتر زیستن و خوش بختی رابه ما نشان
مـی دهد . ((بوستان)) و ((گلستان)) سعدی ، ((مثنوی معنوی)) مولوی و ((کلیله و دمنـه)) از بهترین نمونـه های ادبیّات تعلیمـی ایران بـه شمار
مـی آیند.
در س 7
گروه اسمـی
گروه اسمـی یک یـا چند کلمـه هست که همـه با هم یک نقش را درون جمله ایفا مـی‌‌کنند ؛ مثلاً درون جملۀ زیر سه گروه اسمـی مشخّص شده‌اند :
معلّم کتاب فارسی را بـه این دانش‌آموز کوشا داد.
نـهاد مفعول متمّم
هر گروه اسمـی درون اصل یک اسم است(هسته) امّا این اسم ممکن هست با کلماتی دیگر گسترش یـابد(وابسته ها) ؛ مثلاً درون گروه اسمـی‌های جملۀ بالا معلّم ،کتاب و دانش‌آموز «هسته» هستند و کلمات دیگر «وابسته» .
توضیح: گروه اسمـی ممکن هست یک کلمـه باشد کـه همان هسته است. ( مانند گروه اسمـی معلّم درون مثال بالایی)
درس 8
مثنوی (دوتایی)
مثنوی یـا دوتایی شعری هست که درون هر بیت مصراع اوّل با مصراع دوم هم قافیـه هست و درون بیت بعدی قافیـه عوض مـی شود.
مثنوی بیشتر به منظور بیـان داستان‌ها بـه کار مـی‌رود.
مـهم ترین مثنوی های فارسی : شاهنامۀ فردوسی ، بوستان سعدی ، مثنوی معنوی از مولوی ، لیلی و مجنون از نظامـی
[دانش های زبانی و ادبی فارسی هشتم (ازدرس 1 که تا 8) جمله زبانی]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Mon, 20 Aug 2018 14:20:00 +0000